Tourette Sendromu(TS) ile yaşayan gençlerin uyum sağlayabileceği ve kişisel gelişimine katkı sağlayabilecek bir sınıf ortamı yaratmakta öğretmenlerimize büyük görev düşüyor. Böyle bir ortamın oluşturabilmesi için öğretmenlerimizin ve diğer okul personelinin TS hakkında bilgi sahibi olması ve sendromun getirilerini anlaması çok önemli.

Unutulmaması gereken en önemli nokta: TS hareket(motor) ve ses(vokal) tikler ile seyreden bir rahatsızlıktır, tikler İSTEMSİZ şekilde yapılan hareketlerdir ve sıklıkla şekil değiştirebilirler. Tikler istenildiği takdirde kolaylıkla engellenebilecek dürtülerden ibaret değildir. Tiklerin artan-azalan bir doğası vardır ve her zaman bir nedene bağlanamaz.

Tiklerin tedavisinde birçok farklı yöntem denenmektedir ancak her yöntem herkeste aynı etkileri göstermemekte, her birey tedaviye aynı yanıtı vermediği için tedavinin başarısı da kişiden kişiye değişkenlik göstermektedir.

Motor tiklere örnekler: göz kırpma, omuz sallama, kafayı arkaya atma, zıplama, kendi etrafında dönme, objelere ve insanlara doğru uzanma/dokunma…

Vokal tiklere örnekler: mırıldanma, boğaz temizleme, hayvan seslerini taklit etme, burun çekme, bağırma…

Koprolali (istemsizce küfür etme) ve koprapraksi (istemsizce müstechen el hareketleri ve jestler yapma) isimli tikler Tourette Sendromu tanısı almış bireylerin sadece çok küçük bir kısmında gözükmektedir.

TSli gençlerin büyük bir çoğunluğu sınıf ortamında dikkat çekmemek ve arkadaşlarının olumsuz tepkileri ile karşılaşmamak için okulda tiklerini baskılamaya çalışmaktadır ancak bu çabaları her zaman sonuç vermemektedir. Tiklerini yapmaması adına Tsli gençlerin üzerinde ayrıca bir baskı oluşturmak yarattığı stres nedeniyle daha da kötü sonuçlar doğurmakta, öğrencinin özgüvenini zedelediği gibi tiklerinin şiddetini ve sıklığını da arttırabilmektedir.

Tourette Sendromu ile yaşayan gençlerin sınıf ortamında kendilerini kabul görmüş hissedebilmeleri akademik başarılarını belirleyen en büyük etkenlerden biridir, bu nedenle sınıftaki diğer öğrencilere Tourette Sendromu’nun anlatılması ve TSli sınıf arkadaşları ile empati kurmalarının sağlanması büyük önem teşkil eder.

Tourette Sendromu’na dikkat eksikliği, hiperaktivite, kaygı bozuklukları ve takıntılar sıklıkla eşlik etmektedir.

• Tourette Sendromlu gençler kimi zaman yazı yazmada veya kelimeleri hecelere ayırmakta zorluk çekebilir. Bu gibi durumlarda öğrenciyi azarlamak veya cezalandırmak yerine alternatif çözümler üretilmelidir.
• Dikkat eksikliğine ve kaygı bozukluklarına sahip öğrencilere sınıfta kendi sıralarını seçme özgürlüğünü tanınmalıdır ancak öğrencinin dikkatini korumasını daha uzun süre sağlayabilmek adına ön sıralar tercih edilmelidir. Çok şiddetli tiklere sahip çocukların arkadaşlarını rahatsız etme kaygısı ile orta sıralarda oturmaya çekinebileceği göz önüne alınmalıdır.
• Öğrencinin dikkatinin dağıldığı anlarda kendini toparlamasına yardımcı olmak adına öğretmen ile öğrenci arasında bir sinyal belirlenebilir, bu bir mimik veya el hareketi olabilir.
• Öğrencinin dikkatinin dağıldığı zamanlarda tuvalete veya koridora çıkıp, kısa molalar alabilmesine izin verilmesi gerekmektedir.
• Tiklerin tedavisinde kullanılan ilaçların en büyük yan etkisinin uyku hali yapması olduğu unutulmamalı, ilaç tedavisine davam eden TSli birey sınıf arkadaşları önünde rencide edilmemelidir. Uyku hali çok ağır ise bu öğretmen tarafından aileye iletilmeli ve TSli bireyin takibini yapan hekim de aile üzerinden haberdar edilmelidir. (Belli durumlarda hekimler ağır uyku hali oluşturan ilaçlar yerine başka ilaçlar önerebilir.)
• Eğer okul şartları imkan veriyorsa Tourette Sendromu’na sahip gencin sınavları tiklerini rahatça yapabileceği ve sınıf arkadaşlarını rahatsız etmekten çekinmeyeceği ayrı bir sınıfta yapılabilir.
• Öğrencinin dikkatini daha iyi toplaması adına bir konu birkaç parçaya bölünüp anlatılabilir, ödevler uzak tarihlere verilmek yerine parçalar halinde teslim edilmek üzere verilebilir. (Bir ödevi 4 hafta sonrasına vermek yerine; ödevi iki parçaya bölüp ilk bölümünü 2. haftanın sonunda, ikinci bölümünü 4. haftanın sonunda teslim almak gibi.)
• Öğrencinin ailesi ile iletişim halinde olunmalı, derslerin ve ödevleri takibi için ebeveynden de destek alınmalıdır.
• Spor, müzik, resim, dans gibi aktivitelerle ilgilenmek öğrencinin kaygı düzeyini azaltmaya yardımcı olabileceği gibi özgüvenini de pekiştirecektir, bu nedenle öğrencilerin sanat, spor gibi çeşitli ilgi alanlarına yönelmeleri desteklenmelidir.

*Bu yazı Yağmur Kaymaz tarafından hazırlanmıştır. 

Kaynaklar:

• Tourette Association of America – Tics in the Classroom: An Educator’s Guide
• Tourette Association of America – Managing TS in a classroom